سیره تربیتی پیامبر اعظم باکودکان و نوجوانان(1)

    مقدمه                                                                    [احمد علی نوری]

انسان موجودی است اجتماعی ودارای نیاز های اساسی و این نیازهای انسان باید تامین شود که اگر نیازهای اساسی انسان از قبیل محبت، تامین امنیت، احترام وتکریم، تامین گردد انسان از نظر روحی وروانی سالم ودارای اعتماد به نفس و برای جامعه مفید خواهد بود در صورتیکه اگر این نیازها تامین نگردد خصوصاً در مورد کودکان عوارض زیانباری بدنبال خواهد داشت و می بینیم که پیامبر اسلام و سایر معصومین (ع) به این نکته توحه اساسی داشته است پیامبر گرامی اسلام همیشه باکودگان محبت می کرد و به آنان احترام می گذاشت و آنهارا درابراز عقاید آزاد می گذاشت و هیچ وقت با آنها باخشونت رفتار نمی کرد و برای آنها اسامی خوب انتخاب می کرد، پس برای جلوگیری از عوارض زیان بار، این مسائل را باید رعایت کرد خصوصا در مورد کودکان واین حق کودک است که مورد محبت و احترام قرار گیرند و با خشونت با آنها رفتار نگردد. دراین مقاله به طور اختصار به این مسائل می پردازیم.

1- محبّت

یکی از اساسی ترین نیازانسان پس ازنیازهای زیستی مثل آب وغذا و...نیاز به محبت است اگر این نیاز انسان برآورده شود، کودک تا اندازه زیاد در مقابل نیازهای زسیتی پایداری کرده و آنرا تحت تاثیر خویش قرار خواهد داد، نیاز به محبت در بعضی حیوانات نیز مشاهده شده اگر چند این نیاز در انسان زیاد لازم و ضروری است که خانواده به این نیاز کودک توجه ویژه داشته باشند اگر خانواده ها این نیاز کودک را ارضاکند،موحب آرامش روانی، امنیت خاطر، اعتماد بنفس، اعتماد به والدین وحتی سلامت جسمی او می شود، اگر این نیاز نوجوان و کودک ارضا نشود موجب فروپاشی روحی و روانی،بی اعتمادی او به خود و دیگران باعث احساس عجز و حقارت، بیماری جسمی و روانی متعدد و انحرافات اجتماعی زیادی خواهد شد 1

سیره عملی پیامبر و معصومین (ع)نشان می دهد که توجه ویژه به این اصل نموده است پیامبر اکرم (ص) به فرزندان خود فاطمه، ابراهیم، نواده های خویش، کودکان اصحاب ومسلمانان و حتی کودکان غیرمسلمان محبت داشت و دیگران را نیز به آن سفارش می کرد این عباس می گوید:«دخلت عائشه علی رسول الله (ص) و هو یقبل فاطمه (س) فقالت له اتحبها یارسول الله ؟قال: اما والله لو علمت حبی لها لازددت لها حبا؛ عایشه نزد رسول خدا رفت در حالی که پیامبر (ص)فاطمه (س)را می بوسید عایشه عرض کرد یارسول الله :او را دوست می دارید؟پیامبر (ص)فرمود: آگاه باش به خدا سوگند اگر تو ازمقداری که من او را دوست دارم آگاه بودی بر محبت خود بر او می افزودی 2

 نمونه‌ی دیگر رفتار محبت آمیز پیامبر گرامی اسلام با علی ابن ابی الطالب است که به دلیل مشکلات اقتصادی ابوالطالب تحت سرپرستی آن حضرت قرار داشت چگونگی این رفتار در بیان حضرت علی (ع)نمایان است پیامبر مرا در کودکی بردامان خود می نشاند و به سینه خود می چسپاند و در بستر خویش می خواباند بدنش را به بدن من تماس می داد و بوی خویش را به مشام من می رساند

ابوهریره می گوید : رایت النبی (ص)یمص لعاب الحسن و الحسین (ع)و هو علی المنبر کما یمص الرجل الثمره ؛ پیامبراکرم را بر منبر دیدم مانند کسی که میوه ای را می مکد آب دهان حسن (ع)و حسین (ع)را می مکید 3

همچنین روزی پیامبر حسن و حسین (ع)را می بوسید اقرع بن حابس عرض کرد : من ده فرزند دارم که هیچ کدام را نبوسیده ام پیامبر فرمود : چه کنم که رحمت خدا را از قلب تو برده است این گونه ابراز محبت پیامبر به حسن و حسین و فاطمه زهرا (س)نشان می دهدکه محبت کردن به کودک حق آنهااست باید به آن ها محبت کرد واین نیاز طبیعی آن ها را بر آورده کرد اگر کودک از والدین خود محبت نبیند به جای دیگر برای جبران این کمبود پنامی برد اگر کودک محبت نبیند دچار افسردگی روحی و روانی می شود دچار انحرافات اجتماعی می گردد پس باید به کودک محبت کرد اگر درذهن خواننده این سوال پیش آید که آیا محبت به حسن و حسین (ع)و قاطمه(س)ناظر بر اصل تربیتی «محبت ورزی به کودک به طور عام»است یا انیکه این سیره ها و اظهار محبت ها در مقام هدایت مردم به امامت آنها و فراخواندن مردم به اصل محبت اهلبیت (ع)بوده ؟می توان گفت سه احتمال است

1 – این سیرها ناظر به اصل تربیتی عام و ظیفه پدر ومربی است.

2 – این سیرها در صدد هدایت امت است و تنها بر شان و منزلت الهی ائمه (ع)و اهلبیت تاکید دارد

3- این گونه رفتار از رسول خدا هم نوعی ادای وظیفه عمومی نسبت به کودک و هم تاکید بر اظهار محبت به فاطمه (س)امام حسن وامام حسین (ع)نزد دیگران برای نشان دادن راه هدایت است و راهنمای مردم به محبت وعلاقه به اهلبیت (ع) 4

 برای تقویت احتمال سوم به رفتار محبت آمیز پیامبر با دیگر کودکان و بچه های اصحاب که گویای وظیفه عمومی پدر و مادر به نوجوانان و کودکان است اشاره می گردد اسامه می گوید : «کان النبی (ص)لیاخذنی و یقعدنی علی فخذه و یقعدالحسن علی الاخری ثم یضمنا ثم یقول : اللهم ارحمها فانی ارحمهما ؛پیامبر خدا مرا بر یک زانوی خود می نشاند و حسن را بر زانوی دیگر و مارا به هم می فشرد و می گفت : خدایا بر این دو رحم کن که من برآنها ترحم کردم» 5 مالک می گوید:«کان رسول الله یزور النصار فیسلم علی جییانهم و یمسخ روسهم و یدعو لهم ؛پیامبر گرامی به دیدار انصار می رفت و بر کودکان آنها سلام می کرد و دست بر سر آنها می کشید و برای آنها دعا می کرد» پس ابراز محبت پیامبر اختصاص به حسن و حسین و فاطمه نداشت است تا انیکه بگویم برای راهنمای امت و هدایت آنها به شان و منزلت آنها بوده است هر چند بخشی از این محبت ها و یاکیفیت و شدت ابراز آن در جلو مردم امکان دارد برای ارشاد و راهنمای بوده باشد، ولی این مسلم است که این رفتار پیامبر با کودکان و نوجوانان برای برطرف کردن نیاز های طبیعی آنها بوده و این را وظیفه خود می دانسته که نسبت به کودکان و نوجوانان محبت کند پس ما هم با الگو قرار دادن آن حضرت این حق کودکان را ادا نمائیم

پانوشت ها

1-     حسینی زاده، سیدعلی، سیره تربیتی پیامبر و اهلبیت ج1ص82.

2-     مجلسی،بحارالانوارج43 ص5 .

3-     بخاری الصحیح ج7ص76   .

4-     طبرسی، مکارم الاخلاق ص231.

5-     حسینی زاده، سیدعلی، همان، ص85.